Verses of Tranquility

آيَاتُ السَّكِينَةِ:

السكينة هي الطمأنينة التي يلقيها الله في قلوب عباده، فتبعث على السكون والوقار، وتثبت القلب عند المخاوف، فلا تزلزله الفتن، ولا تؤثر فيه المحن، بل يزداد إيمانا ويقينا، وقوة، وثباتًا.

وقد ذكرها الله عز وجل في ستة مواضع من كتابه الكريم، كلها تتضمن هذه المعاني من الجلال والوقار الذي يهبه الله تعالى موهبة لعباده المؤمنين، ولرسله المقربين.

قال صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وسَلَّمَ: “إذَا أُقيمَتِ الصلاةُ، فلا تأتوها تَسْعَونَ، وأتوها تَمشُون عليكم السكينةُ، فما أدركتم فَصَلُّوا، وما فاتكم، فَأَتِـمُّوا” [البخاري : 908].

انظر: مدارج السالكين لابن القيم : 2 / 502 – 504، إعلام الموقعين لابن القيم: 4 / 252، فتح الباري لابن حجر العسقلاني: 2 / 509.

يقول ابن القيم رحمه الله في شرح منزلة “السكينة” من منازل السالكين إلى الله:

{هذه المنزلة من منازل المواهب، لا من منازل المكاسب، وقد ذكر الله سبحانه السكينة في كتابه في ستة مواضع:

• الأولى: قوله تعالى: “وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ” [البقرة/248].

• الثاني: قوله تعالى: “ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ” [التوبة/26].

• الثالث: قوله تعالى: “إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا” [التوبة/40].

• الرابع: قوله تعالى: “هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ” [الفتح/4].

• الخامس: قوله تعالى: “لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا” [الفتح/18].

• السادس: قوله تعالى: “إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ” [الفتح/26].

وكان شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله إذا اشتدت عليه الأمور: قرأ آيات السكينة. وسمعته يقول في واقعة عظيمة جرت له في مرضه تعجز العقول عن حملها، من محاربة أرواح شيطانية ظهرت له إذ ذاك في حال ضعف القوة، قال: فلما اشتد علي الأمر قلت لأقاربي ومن حولي: اقرأوا آيات السكينة، قال: ثم أقلع عني ذلك الحال، وجلست وما بي قَلَبَة.

وقد جربت أنا أيضا قراءة هذه الآيات عند اضطراب القلب مما يرد عليه، فرأيت لها تأثيرا عظيما في سكونه وطمأنينته.

يقول الشيخ محمد المنجد: “وأصل السكينة هي الطمأنينة والوقار والسكون الذي ينزله الله في قلب عبده عند اضطرابه من شدة المخاوف، فلا ينزعج بعد ذلك لما يرد عليه، ويوجب له زيادة الإيمان، وقوة اليقين، والثبات، ولهذا أخبر سبحانه عن إنزالها على رسوله وعلى المؤمنين في مواضع القلق والاضطراب كيوم الهجرة، إذ هو وصاحبه في الغار، والعدو فوق رءوسهم، لو نظر أحدهم إلى ما تحت قدميه لرآهما، وكيوم حنين حين ولوا مدبرين من شدة بأس الكفار لا يلوي أحد منهم على أحد، وكيوم الحديبية حين اضطربت قلوبهم من تحكم الكفار عليهم، ودخولهم تحت شروطهم التي لا تحملها النفوس، وحسبك بضعف عمر رضي الله عنه عن حملها، وهو عمر، حتى ثبته الله بالصدِّيق رضي الله عنه”.

وفي الصحيحين عن البراء بن عازب رضي الله عنهما قال: رأيت النبي ينقل من تراب الخندق حتى وارى التراب جلدة بطنه وهو يرتجز بكلمة عبد الله بن رواحة رضي الله عنه:

اللهم لولا أنت ما اهتدينا… ولا تصدقنا ولا صلينا

فأنزلن سكينة علينا… وثبت الأقدام إن لاقينا

إن الألى قد بغوا علينا… وإن أرادوا فتنة أبينا

وفي صفة رسول الله في الكتب المتقدمة: إني باعث نبيا أميا، ليس بفظ، ولا غليظ، ولا صخاب في الأسواق، ولا متزين بالفحش، ولا قوال للخنا، أسدده لكل جميل، وأهب له كل خلق كريم، ثم أجعل السكينة لباسه، والبر شعاره، والتقوى ضميره، والحكمة معقوله، والصدق والوفاء طبيعته، والعفو والمعروف خلقه، والعدل سيرته، والحق شريعته، والهدى إمامه، والإسلام ملته، وأحمد اسمه}. انتهى باختصار “مدارج السالكين” (2 / 502 – 504)

فمن قرأ آيات السكينة في مواقف الخوف والفزع، أو في مواقف الشبهات والفتن، أو عند الهم والحزن، أو عند اشتداد وسواس الشيطان، يقرؤها رجاء أن يثبت الله قلبه بما ثبت به قلوب المؤمنين فلا حرج عليه، ورجي أن يكون له ذلك، كما كان لشيخ الإسلام ابن تيمية وتلميذه ابن القيم، ولكن على ألا ينسب استحباب قراءة هذه الآيات ـ وبهذه الكيفية ـ إلى الشريعة، ولا يتخذه عبادة تشبه عبادة الأذكار والأدعية الشرعية الثابتة في الكتاب والسنة.

بل يكون ذلك بناءً على تجارب العلماء.

Verses of Tranquility:

Serenity is the peace and tranquility that Allah instills in the hearts of His servants. It fosters calm and dignity, and steadies the heart in times of fear. It is not shaken by trials or tribulations, but rather increases faith and certainty, strength, and steadfastness. Allah Almighty has mentioned it in six places in His Holy Book, all of which encompass these meanings of majesty and dignity that Allah Almighty bestows upon His believing servants and His close messengers.

Narrated Abu Huraira: heard Allah’s Messenger (ﷺ)s (p.b.u.h) saying, “If the prayer is started do not run for it but just walk for it calmly and pray whatever you get, and complete whatever is missed.” [Sahih al-Bukhari 908].

See: Madarij as-Salikeen by Ibn al-Qayyim: 2/502-504, I’lam al-Muwaqqi’in by Ibn al-Qayyim: 4/252, Fath al-Bari by Ibn Hajar al-Asqalani: 2/509.

Ibn al-Qayyim, may Allah have mercy on him, says in his explanation of the status of “tranquility” in his book “Madaarij As-Saalikeen”:

{This station is one of the stations of gifts, not of earnings. Allah Almighty has mentioned tranquility in His Book in six places:

• الأولى: قوله تعالى: “وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ” [البقرة/248].

• الثاني: قوله تعالى: “ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ” [التوبة/26].

• الثالث: قوله تعالى: “إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا” [التوبة/40].

• الرابع: قوله تعالى: “هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ” [الفتح/4].

• الخامس: قوله تعالى: “لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا” [الفتح/18].

• السادس: قوله تعالى: “إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ” [الفتح/26].

English Sahih International Language – صحيح اللغة الإنجليزية العالمية:

Whenever Shaykhul-Islam Ibn Taymiyyah  may  Allah  have  mercy  upon  him found things difficult, he would recite the verses mentioning tranquility. I heard him say about a difficult situation that happened to him during his sickness, “When I got very sick, I asked those who were around me to recite on me the verses that speak about tranquility. Once they did, I recovered completely.”

I read these verses and I found that they had a great influence on the assurance and tranquility of the heart.}

Sheikh Muhammad Al-Munajjid says: “The origin of serenity is tranquility, dignity and calmness that Allah sends down into the heart of His servant when he is disturbed by intense fears, so that he is not disturbed after that by what befalls him, and it requires him to increase his faith, strengthen his certainty and steadfastness. That is why Allah, the Almighty, informed us of sending it down upon His Messenger and the believers in places of anxiety and turmoil, such as the Day of Migration, when he and his companion were in the cave, and the enemy was over their heads. If one of them looked down at what was beneath his feet, he would see them. And like the Day of Hunayn when they turned their backs due to the severity of the infidels’ violence, not one of them paying attention to the other. And like the Day of Hudaybiyyah when their hearts were disturbed by the infidels’ control over them and their submission to their conditions that souls cannot bear. And it is enough for you that ‘Umar, may Allah be pleased with him, was unable to bear it, and he was ‘Umar, until Allah strengthened him with Abu Bakr, may Allah be pleased with him.”

Whoever recites the verses of tranquility in situations of fear and panic, or in situations of doubt and temptation, or in times of worry and sadness, or when the whispers of Satan intensify, reciting them in the hope that Allah will strengthen his heart with what He has strengthened the hearts of the believers, there is no blame on him. It is hoped that this will be his, as was the case with Shaykh al-Islam Ibn Taymiyyah and his student Ibn al-Qayyim. However, the desirability of reciting these verses—and in this manner—should not be attributed to the Shari’ah, nor should it be considered an act of worship similar to the religious remembrances and supplications established in the Qur’an and Sunnah. Rather, this should be based on the experiences of scholars.

Sekinet [Huzurun] Ayetleri:

Sükûnet, Allah’ın kullarının kalplerine yerleştirdiği, onlara sükûnet ve vakar aşılayan, korku karşısında kalbi kararlı kılan gönül huzurudur. Kalp, zorluklar karşısında sarsılmaz, etkilenmez; bilakis iman, yakîn, kuvvet ve kararlılığı artırır.

Yüce Allah, Kutsal Kitabında altı yerde bundan bahsetmiştir ve bunların hepsi, Yüce Allah’ın inanan kullarına ve yakın elçilerine bahşettiği bu azamet ve onur anlamlarını kapsamaktadır.

Bize ez-Zuhrî, Saîd ibnu’l-Müseyyeb’den; o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den olmak üzere tahdîs etti. Ve yine bize Ebu’l-Yemân tahdîs edip şöyle dedi : Bize Şuayb, Zuhrî’den haber verdi; o şöyle demiştir; Bana Ebû Seleme ibnu Abdirrahmân haber verdi ki, Ebû Hureyre şöyle demiştir: Ben Rasûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’tan işittim, şöyle buyuruyordu: “Namaz (için) ikaame olunduğu zaman, namaza koşa koşa gitmeyip, vakaar ve sekîneti elden bırakmayarak ve ağır ağır yürüyerek gidiniz. Namazın yetiştiğiniz kadarını (imâmla beraber) kılınız, kaçırdığınız kısmım da (yalnız olarak) tamamlayınız”. [SAHÎH-İ BUHÂRÎ]

Bkz: Madarij es-Salikeen, İbn Kayyim: 2/502-504, İ’lam el-Muvakki’in, İbn Kayyim: 4/252, Feth el-Bari, İbn Hacer el-Askalani: 2/509.

İbn Kayyım (r.a.), “Medaric-i Sâlikîn” adlı eserinde “sükûnet”in durumunu açıklarken şöyle der: {Bu makam, kazanç makamlarından değil, hediye makamlarından biridir. Allah Teala, kitabında altı yerde sükûnetten bahsetmiştir:

• الأولى: قوله تعالى: “وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ” [البقرة/248].  

• الثاني: قوله تعالى: “ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ” [التوبة/26].

• الثالث: قوله تعالى: “إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا” [التوبة/40].

• الرابع: قوله تعالى: “هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ” [الفتح/4].

• الخامس: قوله تعالى: “لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا” [الفتح/18].

• السادس: قوله تعالى: “إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ” [الفتح/26].

Diyanet Vakfı Meali الترجمة التركية

• Peygamberleri onlara: Onun hükümdarlığının alâmeti, Tabut’un size gelmesidir. Meleklerin taşıdığı o Tabut’un içinde Rabbinizden size bir ferahlık ve sükûnet, Musa ve Harun hanedanlarının bıraktıklarından bir kalıntı vardır. Eğer inanmış kimseler iseniz sizin için bunda şüphesiz bir alâmet vardır, dedi. [Bakara Suresi: 248]
• Sonra Allah, Resûl’ü ile müminler üzerine sekînetini (sükûnet ve huzur duygusu) indirdi, sizin görmediğiniz ordular (melekler) indirdi de kâfirlere azap etti. İşte bu, o kâfirlerin cezasıdır. [Tevbe Suresi: 26]
• Eğer siz ona (Resûlullah’a) yardım etmezseniz (bu önemli değil); ona Allah yardım etmiştir: Hani, kâfirler onu, iki kişiden biri olarak (Ebu Bekir ile birlikte Mekke’den) çıkarmışlardı; hani onlar mağaradaydı; o, arkadaşına. Üzülme, çünkü Allah bizimle beraberdir, diyordu. Bunun üzerine Allah ona (sükûnet sağlayan) emniyetini indirdi, onu sizin görmediğiniz bir ordu ile destekledi ve kâfir olanların sözünü alçalttı. Allah’ın sözü ise zaten yücedir. Çünkü Allah üstündür, hikmet sahibidir. [Tevbe Suresi: 40]
• İmanlarını bir kat daha arttırsınlar diye müminlerin kalplerine güven indiren O’dur. Göklerin ve yerin orduları Allah’ındır. Allah bilendir, her şeyi hikmetle yapandır. [Fetih Suresi: 4]
• Andolsun ki o ağacın altında sana biat ederlerken Allah, o müminlerden razı olmuştur. Kalplerinde olanı bilmiş, onlara güven duygusu vermiş ve onları pek yakın bir fetihle ödüllendirmiştir. [Fetih Suresi: 18]
• O zaman inkâr edenler, kalplerine taassubu, cahiliye taassubunu yerleştirmişlerdi. Allah da elçisine ve müminlere sükûnet ve güvenini indirdi, onların takvâ sözünü tutmalarını sağladı. Zaten onlar buna lâyık ve ehil kimselerdi. Allah her şeyi bilendir. [Fetih Suresi: 26]
   

Şeyhülislam İbn Teymiyye (Allah ona rahmet etsin) için işler zorlaştığında, huzur ayetlerini okurdu. Kendisinin, hastalığı sırasında başına gelen, aklın bile kavrayamayacağı ciddi bir olaydan bahsettiğini duydum. O, o sırada zayıf olduğu sırada kendisine görünen şeytani ruhlarla mücadele ediyordu. Dedi ki, “İşler benim için zorlaştığında, yakınlarıma ve etrafımdakilere: ‘Huzur ayetlerini okuyun.’ dedim. Sonra bu his yatıştı ve oturdum, artık huzursuz değildim.”

Ben de kalbim başına gelenler yüzünden rahatsız olduğunda bu ayetleri okumayı denedim ve bunların onu sakinleştirme ve güven vermedeki muazzam etkisini gördüm.}

Şeyh Muhammed el-Müneccid şöyle diyor: “Huzur kaynağı, Allah’ın kulu şiddetli korkularla rahatsız olduğunda kalbine indirdiği huzur, vakar ve sükûnettir ki, başına gelenlerden dolayı bundan sonra rahatsız olmasın ve imanını artırması, yakinini ve sebatını güçlendirmesi gerekir. Bu nedenle Yüce Allah, onu, Resulüne ve müminlere, hicret günü gibi, sıkıntı ve kargaşalık zamanlarında indireceğini bize bildirdi. O ve arkadaşı mağarada iken ve düşman başlarının üstündeyken. Onlardan biri ayaklarının altındaki şeye baksa, onları görürdü. Huneyn Günü gibi, kâfirlerin şiddetinin şiddeti yüzünden arkalarını döndüler, hiçbiri diğerine aldırış etmedi. Hudeybiye Günü gibi, kâfirlerin üzerlerindeki hakimiyeti ve ruhlarının kaldıramayacağı durumlara boyun eğmeleri yüzünden kalpleri rahatsız oldu. Ve bu sana yeter.” Ömer (radıyallahu anh) buna dayanamadı. Ta ki Allah onu Ebu Bekir (radıyallahu anh) ile takviye edene kadar.”

Kim korku ve telaş anında, şüphe ve fitne anında, endişe ve üzüntü anında, şeytanın vesveseleri şiddetlendiğinde, Allah’ın müminlerin kalplerine verdiği gibi onun kalbine de kuvvet vermesini umarak huzur ayetlerini okursa, ona bir günah yoktur. Şeyhülislam İbn Teymiyye ve talebesi İbn Kayyım’ın durumu gibi, onun da kalbine kuvvet vermesi umulur. Ancak bu ayetlerin bu şekilde okunmasının müstehablığı şeriata bağlanmamalı, Kur’an ve Sünnette zikredilen zikir ve dualara benzer bir ibadet olarak değerlendirilmemelidir. Aksine, âlimlerin tecrübelerine dayanmalıdır.